ՔՊ պատգամավոր Բաբկեն Թունյանը գրել է.
«Անկեղծ զրույց՝ տրանսպորտի սակագնի մասին
Սիրելի՛ հայրենակիցներ, եկեք «ծուռը նստենք, դուզը խոսենք»:
Ես գիտեմ, որ ամենահաճելի բաներից մեկը իշխանություններին քննադատելն է, իսկ քննադատելու բան միշտ կարելի է գտնել: Կարելի է մի կողմից քննադատել ինչ-որ բաներ չանելու կամ ոչ բավարար անելու համար (ճանապարհներ սարքելուց մինչև աշխատավարձի ու թոշակի չափ), մյուս կողմից, երբ պետությունը փորձի այդ բաներն անելու համար միջոցներ գեներացնել, քննադատել հարկեր, տարբեր վճարներ հավաքելու կամ պետական պարտք ներգրավելու համար:
Դե նորմալ է, բոլոր իշխանություններին բոլոր ժամանակներում քննադատել են: Ես էլ բնավ չեմ ակնկալում, որ միանշանակ համաձայնեք ասածներիս, բայց խնդրում եմ՝ փորձեք անկողմնակալ ու առանց ավելորդ զգացմունքայնության վերաբերվել: Անկախ քաղաքական հայացքներից, անկախ կոնկրետ անձանց կամ կառույցների նկատմամբ վերաբերմունքից՝ փորձենք միասին վերլուծել կոնկրետ Երևանի տրանսպորտի հետ կապված իրավիճակը:
Մի քիչ երկար է, բնականաբար, կարող էիք այդ ժամանակն օգտագործել ավելի հաճելի զբաղմունքի վրա, բայց կխնդրեմ չալարել և կարդալ. թեման կարևոր է, և մեզ համար կարևոր է ձեր վերաբերմունքն ու ձեր կողմից հասկացված լինելը:
Եվ այսպես, ձեր կարծիքով, ո՞վ է ամենից շատ շահագրգռված, որ Երևանում ունենանք բարձրակարգ տրանսպորտային համակարգ՝ առանց ուղեվարձը փոխելու: Բնականաբար, ուղիղ շահառուին՝ ուղևորին, չենք դիտարկում:
Ընդդիմությո՞ւնը, առանձին հասարակական գործիչնե՞րը, կամ, ասենք, նախկին քաղաքապետ Հայկ Մարությա՞նը: Քավ լիցի: Ամենաշահագրգիռը քաղաքային իշխանությունն է: Ամենաշատը իրենք են ուզում, որ քաղաքում լինի ժամանակակից, ժամացույցի պես ճշգրիտ աշխատող հասարակական տրանսպորտ՝ նոր, տեխնիկապես հագեցած մեքենաներով, պրոֆեսիոնալ ու ցիվիլ վարորդներով, և որ դրա համար լրացուցիչ ծախսեր չպահանջվեն: Որպեսզի իրենց օրոք նման լրջագույն առաջընթաց գրանցվի, մարդիկ գոհ լինեն և հաջորդ ընտրություններին նորից իրենց ձայն տան:
Իսկ ինչո՞ւ դա չեն անում՝ առանց ուղեվարձ վերանայելու: Չեն ուզո՞ւմ նորից ընտրվեն: Հնարավոր է, ու չեն անո՞ւմ, ու միտումնավոր տանում նրան, որ բնակիչը բողոքի, դժգոհի ու հաջորդ անգամ իրենց ձայն չտա՞: Հաճո՞ւյք են ստանում մարդկանցից ավելի շատ փող գանձելով, թե՞ այդ գումարները գնում են իրենց գրպանները:
Ոչ, ոչ և դարձյալ ոչ:
Պատճառը պարզ է, ու դրա մասին գիտեն բոլորը, այդ թվում՝ Հայկ Մարությանն ու մնացածը, որոնք կոչ են անում փետրվարի 1-ից բոյկոտել ուղեվարձի նոր համակարգը և կոլապսի ենթարկել քաղաքային տրանսպորտի աշխատանքը: Հնարավոր չէ առանց ուղեվարձի վերանայման ունենալ նորմալ տրանսպորտային համակարգ:
Վերջին 10-15 տարում ամեն ինչ թանկացել է, վառելիքի, պահեստամասերի գները կրկնապատկվել են, աշխատավարձերն աճել են: Չի փոխվել միայն ուղեվարձը: 100 դրամով պարզապես անհնար է պահպանել գործող ավտոպարկը, էլ չեմ խոսում՝ դրա թարմացման մասին:
Այլ օրինակով ասեմ. եթե դուք թթվասեր եք արտադրում, ու եթե վերջին 10 տարում ամեն ինչ թանկացել է՝ կաթը, մնացած հումքը, վառելիքը, աշխատավարձերը և այլն, ապա դուք կամ պետք է թթվասերի վաճառքի գինը վերանայեք, կամ՝ ինքնարժեքից էժան վաճառելով ի վերջո սնանկանաք ու փակվեք, կամ էլ պետք է թթվասերի անվան տակ «զիբիլ» արտադրեք ու թունավորեք ձեր հայրենակիցներին:
Նույնը հասարակական տրանսպորտի դեպքում է: Պարզապես, երբ որևէ բան վերաբերվում է ոչ թե մասնավորին, այլ պետության և համայնքային տիրույթում է, շատերին թվում է, թե պարզ թվաբանությունն ու տնտեսության կանոններն այստեղ չեն աշխատում:
Շատերին թվում է, թե պետական և համայնքային բյուջեներն օդից են գոյանում, անսահմանափակ են և դրանց հաշվին կարելի է շատ բաներ դարձնել անվճար կամ սուբսիդավորել:
Բայց դա մոլորություն է: Բյուջեն սահմանափակ չէ, և անվճար ոչինչ չի լինում: Անգամ այն, ինչի դիմաց սևով սպիտակի վրա գրված է անվճար, իրականում անվճար չէ: Ուղղակի վճարումը կատարում է ոչ թե այդ պահին այդ ծառայությունից օգտվողը, այլ բոլորը միասին՝ տարբեր ժամանակներում: Օրինակ, Հայաստանում միջնակարգ կրթությունն անվճար է: Սակայն դրա համար վճարում են բոլոր հարկատուները միասին, այդ թվում նրանք, որոնք դպրոցական երեխաներ չունեն:
Վերադառնանք տրանսպորտին: Եթե օբյեկտիվ հաշվարկը ցույց է տալիս, որ ուղեվարձը պետք է լինի միջինում 150 կամ 200 դրամ, ի՞նչ պետք է անի քաղաքային իշխանությունը:
Կամ պետք է վերանայի սակագինը և ձևավորի նորմալ տրանսպորտային համակարգ:
Կամ պետք է սակագինը թողնի նույնը և ոչինչ չանի, որի արդյունքում տրանսպորտային պարկը գնալով կմաշվի և կվերադառնանք նախնադար:
Կամ էլ կարող է սակագինը թողնել 100 դրամ, ունենալ վնասով աշխատող տրանսպորտային համակարգ, և այդ վնասը փոխհատուցի այլ ծախսերի հաշվին՝ ավելի քիչ փողոց ու բակ բարեկարգի, կոյուղու համակարգը պատշաճ ծավալով չվերանորոգի, դպրոցներին ու մանկապարտեզներին ավելի քիչ փող տա: Իսկ եթե չի ուզում այդ ծախսերը կրճատել, ուրեմն պիտի եկամուտները ավելացնի՝ բարձրացնելով համայնքային հարկերը, տուրքերը և այլ վճարները: Այդ ժամանակ էլ տրանսպորտի սակագնի դեմ պայքարող գործիչները կսկսեն խոսել քանդված փողոցներից կամ շինթույլտվության տուրքի ավելացումից:
Որովհետև անվճար ոչինչ չի լինում: Որովհետև նորմալ տրանսպորտ ունենալը համապատասխան գին արժի: Այդ տարբերությունը կա՛մ պիտի վճարի ուղևորը, կա՛մ բոլորը միասին:
Հիմա քաղաքային իշխանությունը փորձել է հավասարակշռված լուծում գտնել: Վերանայված սակագնի մի մասը թողել է ուղևորի վրա, մի մասը տեղավորել իր բյուջեի մեջ:
Տեղից փոքր բյուջե ու տարիներով կուտակված լուրջ խնդիրներ ունեցող Երևանում մարդիկ փորձում են ձևավորել նորմալ, մարդու արժանապատվությունը չվիրավորող տրանսպորտ՝ ողջամիտ գնով, որովհետև դրա այլընտրանքը «մահվան գազելներն են»:
Սա է ամբողջ իրականությունը:
Երբ քաղաքացին դժգոհում է տրանսպորտի սակագնի վերանայումից, ես իրեն մարդկայնորեն հասկանում եմ, ու երևի նաև մեր մեղքն է, որ քաղաքացու հետ բավարար չենք երկխոսում ու տեղեկացնում բոլոր խնդիրների մասին:
Բայց երբ նման թեմաների վրա փորձում են դիվիդենտ հավաքել մարդիկ, որոնք այս ամենը շատ լավ գիտեն, ավելին՝ ժամանակին իրենք են այս մասին խոսել, դա արդեն այլ անուն ունի:
Այդ մարդիկ քաղաքացու մասին ավելի շատ չեն մտածում, քան մենք: Հակառակը, ոմանց պետք է, որ խնդիրները շատ լինեն, որ միշտ խոսելու բան ունենան:
Իսկ մեր սիրելի համաքաղաքացիներին խնդրում եմ սառը դատել, չտրվել պոպուլիստական կոչերին և համբերությամբ զինվել. բոլոր խնդիրները լուծվելու են»:
